ΤΑ ΑΠΑΝΘΡΩΠΑ "ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ"

Απάνθρωπα Δικαιώματα..

---

Όταν η ελευθερία γίνεται προπέτασμα της αδιαφορίας και η πρόοδος άλλοθι της παρακμής

Στον κόσμο των διακηρυγμένων δικαιωμάτων, όπου όλα φαίνονται εφικτά και όλα επιτρέπονται, ξεπροβάλλει σιγά-σιγά μια σκιερή πλευρά: τα «δικαιώματα» που, αντί να υπηρετούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την φθείρουν. Πρόκειται για επιλογές και συμπεριφορές που νομιμοποιούνται κοινωνικά ή και θεσμικά, αλλά στην ουσία είναι απάνθρωπες – επειδή καταργούν την ευθύνη, καταπνίγουν τη συλλογικότητα και δικαιώνουν τη βία της απληστίας ή της αδιαφορίας.

Μπορεί να είναι νόμιμα – αλλά δεν είναι δίκαια. Μπορεί να φαίνονται δικαιώματα – αλλά είναι δήθεν δικαιώματα, που λειτουργούν ως άλλοθι για τη διατήρηση της εξουσίας, της κυριαρχίας και του εγωκεντρισμού. Και σε αυτά, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει παραχωρήσει όχι μόνο την ανοχή του, αλλά και την ψευδαίσθηση της ελευθερίας του.

Ας δούμε μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά «απάνθρωπα δικαιώματα» της εποχής μας:

1. Το "δικαίωμα" στην απληστία

Η ατομική οικονομική ελευθερία είναι ιερή – αλλά πότε γίνεται ιερόσυλη; Όταν η συγκέντρωση πλούτου δεν γνωρίζει όρια, όταν η αγορά υποκαθιστά την ηθική, όταν η φτώχεια των πολλών παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα της «ελεύθερης επιλογής», τότε γεννιέται ένα απάνθρωπο δικαίωμα: η απληστία με νομική κάλυψη.

2. Το "δικαίωμα" στην αδιαφορία

«Δεν με αφορά» – η φράση αυτή έχει αποκτήσει σχεδόν ηρωική χροιά. Όμως πότε η ιδιωτικότητα μετατρέπεται σε απανθρωπιά; Όταν η αδιαφορία για τον άλλον γίνεται καύχημα και η κοινωνική αναισθησία ντύνεται με τον μανδύα της ατομικής επιλογής.

3. Το "δικαίωμα" στην παραπλάνηση

Η ελευθερία του λόγου είναι θεμέλιο της δημοκρατίας. Όταν όμως γίνεται εργαλείο παραπληροφόρησης και χειραγώγησης, όταν η διασπορά ψευδών παρουσιάζεται ως «εναλλακτική αλήθεια», τότε πρόκειται για ένα νέο, επικίνδυνο απάνθρωπο δικαίωμα: την παραπλάνηση με άλλοθι την έκφραση.

4. Το "δικαίωμα" στην καταστροφή

Η τεχνολογική και οικονομική πρόοδος χωρίς ηθική πυξίδα γίνεται καταστροφή με κοστούμι. Όταν το περιβάλλον θυσιάζεται για τα κέρδη, όταν η κλιματική κρίση δικαιολογείται ως «αναπτυξιακή ανάγκη», τότε έχουμε ένα απάνθρωπο δικαίωμα: την εξουσιοδοτημένη αυτοκαταστροφή.

5. Το "δικαίωμα" στην κυριαρχία

Όταν η εξουσία αυτοδικαιώνεται, όταν η δύναμη γίνεται «δικαίωμα ηγεσίας», όταν η εκμετάλλευση καλύπτεται με τη ρητορική της αποδοτικότητας, τότε η εξουσία παύει να είναι μέσο και γίνεται αυτοσκοπός. Και αυτό είναι ένα ακόμα απάνθρωπο δικαίωμα.

6. Το "δικαίωμα" στην αποποίηση ευθύνης

Η ευθύνη είναι το αντίβαρο κάθε ελευθερίας. Όταν όμως η κοινωνία υιοθετεί το «δικαίωμα» της ανευθυνότητας – θεσμικά ή ατομικά – τότε υπονομεύει κάθε προοπτική συλλογικής ωρίμανσης. Είναι το δικαίωμα να μην λογοδοτείς, να μην νοιάζεσαι, να μην συμμετέχεις.

---

Επίλογος: Ο καθρέφτης της εποχής

Τα «απάνθρωπα δικαιώματα» δεν είναι επίσημα άρθρα Συνταγμάτων ούτε δηλώσεις του ΟΗΕ. Είναι κοινωνικές παραχωρήσεις, πολιτισμικά σύνδρομα και ψευδαισθήσεις ατομικής κυριαρχίας, που έχουν ντυθεί τον μανδύα της νομιμότητας. Είναι τα δήθεν δικαιώματα, που νομιμοποιούνται χωρίς να νομιμοποιούν τον άνθρωπο.

Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν υπάρχουν – αλλά πώς τα ανεχόμαστε. Αν έχουμε συμβιβαστεί με μια κοινωνία όπου το προσωπικό συμφέρον βαπτίζεται "δικαίωμα" και η αδιαφορία "ελευθερία", τότε ίσως το μεγαλύτερο απάνθρωπο δικαίωμα να είναι η συνειδητή αποποίηση της ανθρωπιάς μας.

ΤΟ ΓΗΡΑΣ..

Το γήρας οὐκ ἔρχεται μόνον

Ένας στοχασμός πάνω στη φράση του Μενάνδρου

> Το γήρας δεν έρχεται μόνο του, λέει ο Μένανδρος. Και δεν έχει άδικο. Έρχεται πάντα με παρέα. Άλλοτε αόρατη, άλλοτε κραυγαλέα. Μια συνοδεία από αλλαγές, απώλειες, σκέψεις και — ενίοτε — αποκαλύψεις.

Το σώμα είναι το πρώτο που μιλά. Ή μάλλον, που σιωπά. Σιωπά μπροστά στο σκαλοπάτι, στο βάρος της τσάντας, στο ξεχασμένο όνομα. Εκεί όπου άλλοτε υπήρχε αυτοπεποίθηση, τώρα ελλοχεύει δισταγμός. Όχι φόβος απαραίτητα — αλλά επίγνωση. Μια ήσυχη γνώση ότι το άθραυστο έγινε εύθραυστο.

Όμως το γήρας δεν φέρνει μόνο σωματική φθορά. Φέρνει και μια αλήθεια που λίγοι τολμούν να κοιτάξουν στα μάτια. Ότι ο κόσμος γύρω σου αρχίζει να σου μοιάζει ξένος. Ότι οι φίλοι λιγοστεύουν. Ότι αρχίζεις να μετράς όχι τι θα κάνεις, αλλά πόσα έκανες — και τι τελικά άξιζε.

Πολλοί το παρομοιάζουν με χειμώνα. Ίσως γιατί είναι η εποχή που τα φύλλα πέφτουν, τα χρώματα μαραίνονται και ο ρυθμός της ζωής επιβραδύνεται. Μα εγώ λέω πως το γήρας μοιάζει περισσότερο με φθινόπωρο. Εκεί όπου η ωρίμανση συναντά την αποδοχή. Εκεί όπου το χρυσαφί δεν είναι λιγότερο όμορφο από το πράσινο, απλώς πιο ήσυχο.

Το γήρας φέρνει μοναξιά, λένε. Ναι, αλλά φέρνει και απαλλαγή. Από τα περιττά. Από την ανάγκη να αποδείξεις, να εντυπωσιάσεις, να κατακτήσεις. Φέρνει την πολυτέλεια να λες «όχι» χωρίς ενοχές. Να βλέπεις τον κόσμο λιγότερο από το εγώ και περισσότερο από το είναι.

Το γήρας φέρνει και ελευθερία. Όχι την επιφανειακή, της νιότης, αλλά την άλλη — την εσωτερική. Την ελευθερία του ανθρώπου που έζησε, που πόνεσε, που αγάπησε και απέτυχε, και παρ’ όλα αυτά στέκει ακόμα όρθιος, με βλέμμα καθαρό.

Κι αν το γήρας δεν έρχεται μόνο του, μήπως τελικά ούτε κι εμείς είμαστε μόνοι καθώς γερνάμε; Αν κρατήσουμε μέσα μας το παιδί, τη μνήμη, τη σοφία, την περιέργεια — ίσως να έχουμε την καλύτερη παρέα.

Γιατί ναι, το γήρας έρχεται με πολλά. Μα μπορεί και να φέρει τον εαυτό μας — όπως δεν τον γνωρίσαμε ποτέ.

Η ΕΜΦΥΤΗ ΤΑΣΗ..

Ευτυχώς που η μοναξιά μας παγώνει..

Πάλαι ποτέ, οι αγώνες δίνονταν για την ελευθερία, για την αλληλεγγύη, για την αξιοπρέπεια, για την αλήθεια..

Σήμερα, διερωτώμαι..

Μόνο περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα?

Δεν αναζητούμε πια την αλήθεια, αλλά μόνο το προσωπικό μας συμφέρον ?

Δεν υπερασπιζόμαστε την κοινή λογική, αλλά την δική μας εύνοια ?

Δεν οικοδομούμε συλλογικότητα, αλλά επενδύουμε μόνο στα προσωπικά μας ?

Επίσης. 

Μέσα από τον καθρέφτη του κόσμου μας, ό,τι δεν αποδίδει χρήμα, περιθωριοποιείται ;

Για παράδειγμα η παιδεία..

..Αν δεν εξασφαλίζει υψηλό εισόδημα, υποβαθμίζεται. 

Η τέχνη..

..Αν δεν πουλιέται, θεωρείται περιττή. 

Η αρετή..

..Αν δεν είναι «επενδυτικά συμφέρουσα», παρακάμπτεται..

..Το χρήμα δεν είναι κακό από μόνο του. 

Είναι όμως τραγική η αποκλειστικότητα του στον σύγχρονο κόσμο μας. Όταν όλα τα άλλα εκτοπίζονται και ο μόνος άξονας είναι το χρήμα, τότε ο άνθρωπος παύει να είναι πραγματικά ελεύθερος..

Γίνεται εξαρτημένος και αναλώσιμος..

Κι έτσι, όταν ένας πολιτισμός που είχε να επιδείξει φιλοσοφία, μέτρο και ψυχή, καταντά να μετρά μόνο ισολογισμούς..

Ίσως λοιπόν, ήρθε η ώρα να ξαναρωτήσουμε: Τι αξίζει;

Και κυρίως: Για ποιον αγώνα αξίζει να παλεύουμε;

Ευτυχώς η απάντηση προσφέρεται διαχρονικά και πεισματικά από τη φύση μας..

..Για κοινωνική, πολιτική και προφανώς οικονομική συνοχή..ή με άλλα λόγια για την έμφυτη τάση των ανθρώπων να διεκδικούν 

περισσότερη και ποιοτικότερη ελευθερία...