Θεός, Θέαση και Συνείδηση – μια ετυμολογική και υπαρξιακή προσέγγιση
Υπάρχουν λέξεις που κουβαλούν μέσα τους όχι μόνο έννοιες, αλλά και το ίδιο το αποτύπωμα της ανθρώπινης αγωνίας για νόημα. Μια τέτοια λέξη είναι το Θεός. Τι σημαίνει; Πώς γεννήθηκε; Και τι μας λέει η ρίζα της για τη σχέση μας με το απόλυτο;
Η γλώσσα των θεών είναι η γλώσσα των ανθρώπων
Η λέξη «Θεός» στην ελληνική γλώσσα έχει κατά καιρούς ετυμολογηθεί με διάφορους τρόπους, αλλά μία από τις πιο εύστοχες και αποκαλυπτικές προσεγγίσεις συνδέει τον Θεό με τη θέαση. Με το αρχαίο ρήμα θεάομαι ή θεώμαι, που σημαίνει: παρατηρώ, εποπτεύω, θαυμάζω — όχι απλώς βλέπω, αλλά βλέπω με συνείδηση.
Η ίδια ρίζα γεννά και άλλες λέξεις όπως «θέαμα», «θέατρο», «θεωρία». Σε όλες, κρύβεται η ιδέα μιας στοχαστικής παρατήρησης, όχι επιφανειακής, αλλά ουσιαστικής. Άρα, ετυμολογικά, ο Θεός μπορεί να νοηθεί ως Εκείνος που βλέπει τα πάντα — ο παντεπόπτης.
Συνείδηση και Θέαση
Αν ο Θεός είναι εκείνος που «βλέπει», τότε κάθε ύπαρξη που θεάται συνειδητά προσεγγίζει το θείο. Ο άνθρωπος, με τη μοναδική του ικανότητα να στοχάζεται όχι μόνο τον κόσμο αλλά και την ίδια του τη συνείδηση, φαίνεται να αποτελεί το μέσο με το οποίο η φύση — ή το ίδιο το Είναι — αποκτά επίγνωση του εαυτού του.
Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη θεωρία, που σήμερα την εννοούμε επιστημονικά ή φιλοσοφικά, στην αρχαία ελληνική σήμαινε και την ιερή παρατήρηση ενός φαινομένου, όπως ενός μυστηρίου ή μιας τελετής.
Η Θέαση, λοιπόν, δεν είναι απλώς αισθητηριακή πράξη. Είναι υπαρξιακή στάση: το να είσαι παρών, συνειδητός, στο θαύμα της ύπαρξης.
Αν δεν υπήρχε ο παρατηρητής…
Αναδύεται τότε το ερώτημα: αν η φύση δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή, θα υπήρχε; Αν κανένα ον δεν μπορούσε να παρατηρήσει, να στοχαστεί, να δει το φως του ήλιου ή την κίνηση των άστρων — θα είχε διαφορά η φύση από την ανυπαρξία;
Ίσως όχι. Ίσως η ίδια η ύπαρξη, για να έχει νόημα, χρειάζεται να «φαίνεται». Και για να «φαίνεται», χρειάζεται κάποιον να τη βλέπει, να τη νιώθει, να τη σκέφτεται. Ίσως γι' αυτό να γεννήθηκε η ανθρώπινη συνείδηση: για να μην αφήσει την ύπαρξη βυθισμένη στο σκοτάδι της ανωνυμίας.
Ο Θεός ως πράξη και όχι ως πρόσωπο
Αν ο Θεός είναι η Θέαση — τότε δεν είναι απαραίτητα ένα υπερβατικό πρόσωπο. Είναι η ίδια η πράξη της συνείδησης. Ο Θεός δεν είναι μόνο Εκείνος που βλέπει, αλλά και η ίδια η θέαση — αυτή η βαθιά, συνειδητή πράξη με την οποία το ον ενώνεται με το Είναι.
Και ίσως, στο βαθμό που ο άνθρωπος βλέπει τον εαυτό του, τον κόσμο, το άπειρο, την αιωνιότητα — με δέος, επίγνωση και ευθύνη — γίνεται και ο ίδιος μια μικρή θεϊκή σπίθα μέσα στο σύμπαν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου